Rembrandt van Rijn

Rembrandt van Rijn was een veelzijdig genie. Zijn levensverhaal, zijn biografie in het kort na vertelt laat zien dat Rembrandt een even groot schilder als tekenaar of etser was; hij beoefende alle genres en maakte een compositie en zette die in de verf. Het zijn ahw theaterbeelden waar Rembrandt als regisseur het gesprek mee aanging. KunstVerBeeldingen zijn zo een leerzaam hulpmiddel bij het kijken naar je eigen levensverhaal. 

                                                         Zelfportret op 34-jarige leeftijd

Op de website https://www.nationalgallery.org.uk/ in Londen vind je een mooie beschrijving van de tijd waarin Rembrandt van Rijn geleefd heeft en keer op keer met zijn schilderwerken recht doet aan de mensen in zijn nabijheid. Hij zette ze in het licht. 

In het engels kun je het hier nalezen, ook vind je er mooie werken van Rembrandt om gewoon stil te bekijken.

https://www.nationalgallery.org.uk/artists/rembrandt

Rembrandt als mensheidsleraar keek ook naar zijn eigen emoties en schilderde ze op doek. 

Rembrandt Harmenszoon van Rijn werd geboren in Leiden op 15 juli 1606. Als negende kind van een welgesteld molenaarsgezin werd hij in 1620, na twee jaar aan de Universiteit van Leiden gestudeerd te hebben, de leerling van Jacob van Swanenburgh. Hij verhuisde naar Amsterdam om in de leer te gaan bij de toonaangevende historieschilder van Nederland; Pieter Lastman, waarbij hij zijn kleurrijke palet en welbesprekende verhalende benadering in zich opnam. 

Na zes maanden keerde Rembrandt terug naar Leiden en vestigde zijn eigen atelier. Tijdens de late jaren 1620 genoot hij een vriendschappelijke rivaliteit met de schilder Jan Lievens, met wie hij de ambitie deelde om een ​​vooraanstaand schilder van historische onderwerpen te worden. Gerrit Dou behoorde tot zijn vroege studenten.

Eind 1631 verhuisde Rembrandt definitief naar Amsterdam en vestigde zijn atelier in het pand van kunsthandelaar Hendrick van Uylenburgh. Hun joint venture profiteerde van de groeiende markt voor portretten en historiestukken van Nederlandse kunstenaars. Rembrandt werd onmiddellijk de meest prominente portretschilder, en introduceerde meer subtiliteit, aanwezigheid en bezieling in het genre, evenals innovatieve groepsportretten. Veel studenten kwamen naar de van Uylenburgh 'academie' om zich te laten inspireren door Rembrandts manier van schilderen, zoals b.v. Jacob Backer, Govaert Flinck en Ferdinand Bol. 

In 1634 trouwde Rembrandt met de nicht van Van Uylenburgh, Saskia van Uylenburgh. (zie afbeelding waarin hij haar schilderde als Flora met bloemen uit de Hortus) 

Het succes van Rembrandt in de jaren 1630 werd weerspiegeld in de aankoop van een statig huis aan de Sint Antoniesbreestraat in 1639, dat ook diende als zijn atelier voor werk en de opleiding van studenten. Er bleek veel vraag naar geëtste en gegraveerde werken van Rembrandt en zijn leerlingen. 

In 1642 stierf Saskia, die in slechte gezondheid verkeerde na de geboorte en dood van drie kinderen, en Rembrandt achterliet met een zoon genaamd Titus. Tegen het einde van de jaren veertig zorgden afnemende portretopdrachten en rampzalige speculatieve investeringen voor financiële druk op de kunstenaar. Na het bittere einde van zijn relatie met Titus 'verpleegster, Geertje Dircks, kwam Hendrickje Stoffels in 1647 het huishouden van Rembrandt binnen en werd zijn levenslange metgezel.

Terugkerend naar krachtige religieuze onderwerpen in zijn latere jaren, creëerde Rembrandt werken met een grote psychologische complexiteit en monumentaliteit. Het was ook een periode vol persoonlijke moeilijkheden, waaronder insolventie en de verkoop van zijn huis en collecties op een reeks veilingen in 1657 en 1658. 

Rembrandt nam zijn intrek in een veel kleiner huis aan de Rozengracht in de Jordaan van Amsterdam, een gebied waar veel kunstenaars woonden. Om zijn verdiensten te beschermen droeg Rembrandt het bedrijf over aan Hendrickje en richtte Titus zich op om zijn tekeningen, prenten en schilderijen te verkopen.

Rembrandt bleef beroemd, hoewel zijn krachtige, brede penseelvoering en stralend palet in strijd was met de in Nederland heersende smaak voor een soepele, elegante, hoofse manier van schilderen. Hij bleef opdrachten ontvangen voor geschiedenisonderwerpen, privéportretten en belangrijke openbare werken van lokale opdrachtgevers en kunsthandelaren, maar ook van verzamelaars in het buitenland. 

Mede door de bescherming die het bedrijf Hendrickje en Titus bood, is er weinig bekend over het atelier van Rembrandt in zijn late jaren. Van een student, Aert de Gelder, wordt in 1661 opgetekend dat hij met hem samenwerkte, en wellicht waren er nog andere. 

Tot de allerlaatste werken van Rembrandt behoorden zelfportretten, krachtig en expressief geschilderd, waarin de kunstenaar zijn blik alert op de toeschouwer richt. Rembrandt stierf op 4 oktober 1669 en werd begraven in Amsterdam. 

In welke tijd woonde en werkte Rembrandt? 

Rembrandt werd geboren in 1606; in 1613 brak de Dertigjarige Oorlog uit die Midden-Europa teisterde. De Karolingische tijd, het tijdperk van Karel de Grote en Midden-Europa werd overweldigd door Italië. Dit is eens te meer zichtbaar in de kunstwereld en de ontwikkeling van Latijnse (en Gotische) elementen in architectuur en beeldhouwkunst van b.v. Rubens, Van Dyck, Velasquez en wellicht ook Durer, Holbein en anderen. Het is prachtig om te zien hoe in Rembrandt is doorgegaan met  het weven in het elementaire spel van licht en duisternis. Wat Goethe naderhand voor de wetenschap bereikte (die het niet aannam) werd zo dé ontdekking van licht en donker in het elementaire weefpatroon op de golven waarvan de ware oorsprong van kleur zelf moet worden gezocht. In het werk van Rembrandt vindt dit zijn hoogste uitdrukking. 

Rembrandt toont zich als de trouwe waarnemer van de onmiddellijke werkelijkheid. Rembrandt confronteerde het geheel uiterlijk, en toch op zo'n manier dat het - zij het van buitenaf - heel zijn eigen innerlijke ziel bracht en de kijken zo aanzet te kunnen leven met wat werkt en weeft in de ruimte.

Kleur is voor hem alleen dat wat als het ware geboren wordt uit het licht en het donker. Fundamenteel gezien anders dan bv Leonardo, Michelangelo en Raphael die zich lieten bevruchten door wat hen uit de oudheid overkwam en zo stonden in de tijdgeest van het vijfde post-Atlantische tijdperk. 

Rembrandt leeft in het golvende en weven van licht en donker. Kunstenaars uit de Zuid-Europese stroom gingen uit van de compositie. Rembrandt zet gewoon zijn figuren neer; hij laat ze daar staan ​​en dan leeft en weeft hij in het element licht en schaduw. Hij creëerde zijn grote werken door zijn figuren als het ware te gebruiken om het licht op te vangen. Rond 1642 leed hij een zwaar verlies - een verlies voor zijn hele leven. Hij verloor de vrouw van wie hij zo teder hield, en met wie hij zo verenigd was dat ze echt een tweede leven voor hem was. Maar dit verlies werd voor Rembrandt de bron van een grote, oneindige verdieping van de ziel. Zo zien we hoe zijn creaties vanaf deze tijd aan diepte winnen - oneindig veel rijker worden aan zielsinhoud dan voorheen. 

De kunstenaar van het vijfde post-Atlantische tijdperk - en dit is waar in de hoogste graad van Rembrandt - creëert vanuit een uiterlijke, contemplatieve visie. Maar dit betekent voor de mens een artistiek proces van zelfkennis. En ik denk dat we wijzen op het toeval als we ons herinneren dat Rembrandt zoveel portretten van zichzelf schilderde. Ik denk dat er een diepe en betekenisvolle betekenis schuilt in het feit dat hij als kunstenaar steeds weer naar zelfkennis moest zoeken. Zijn eigen vorm was niet alleen het handigste model dat hij tot zijn beschikking had - het was zeker niet het mooiste, want Rembrandt was geen knappe man. Nee, voor hem was het belangrijkste om zich geleidelijk bewust te worden van de harmonie tussen wat van binnen leeft en wat van buitenaf kan worden waargenomen - om zich bewust te worden van deze harmonie op die plek waar ze het beste kan worden bestudeerd - in het zelfportret.

Ongetwijfeld schuilt er een diepere betekenis in het feit dat de eerste grote schilder uit het vijfde na-atlantische tijdperk zoveel portretten van zichzelf schilderde, wat in zijn tijd tot isolement heeft geleid aangezien hij uit de bron-hoofd zelf creëerde, de bron van het Midden-Europese spirituele leven zonder ooit verder te hebben gereisd dan tussen Leiden en Amsterdam. Rembrandt biedt ons een mooi en briljant zoeklicht op de geschiedenis van Europa - met name in de tijd dat het vierde post-Atlantische tijdperk overging in het vijfde.

Onder invloed van zijn artistieke manier van voelen - hoewel de werkelijkheid geenszins in verbeelding wordt getild - komt het leven van de ziel met grote diepte tot uitdrukking. In het werk van Rembrandt hebben we, zelfs als we voor de gekleurde schilderijen staan, het gevoel dat wat in kleur leeft, potentieel al aanwezig is in licht en schaduw. 

Wanneer we deze of andere afbeeldingen van de bijbelse geschiedenis van Rembrandt op onze ziel laten werken, worden we getroffen door een merkwaardig verschil tussen hem en bijvoorbeeld Rubens, of de Italiaanse meesters. Hun presentaties van de bijbelse figuren zijn altijd op de een of andere manier verbonden met de heilige legendes. Die van Rembrandt zijn overduidelijk het werk van een man die zelf de Bijbel leest. Zijn vrouw Saskia, hun zoon Titus en ook zijn latere geliefde, Hendrickje Stoffels, bracht Rembrandt tot leven als model van Bijbelse, mythologische of historische figuren. Dat was de inspiratie van de scènes die Rembrandt zo wonderbaarlijk behandelt met zijn licht- en donkerstralen.

Rembrandt maakt ons vooral bewust van de onmiddellijke individuele aanwezigheid van een sterke en krachtige, machtige persoonlijkheid die in de zeventiende eeuw oplicht.

 foto in Leiden, vlakbij zijn geboortehuis

In de taal van Rembrandt leeft het ideaal van een universeel en humanistisch wereldbeeld. Het was Vincent van Gogh die aan zijn broer schreef: “REMBRANDT GAAT ZOO DIEP IN ’T MYSTERIEUZE, DAT HIJ DINGEN ZEGT WAARVOOR IN GEEN TAAL WOORDEN BESTAAN.”

Rembrandts etsen en schilderijen verbeelden een licht dat anders is dan het ons bekende licht. Het is een licht dat het beste omschreven kan worden als ‘innerlijk licht’. 

Heel Rembrandts oeuvre weerspiegelt zijn geconcentreerde aandacht op het mysterie van het licht dat zich in de mens wil uitdrukken als herinnering aan een groter en weidser leven dan het ons bekende bestaan.

Het werk van Rembrandt heeft zich over de hele aarde verspreid, we kunnen het tot in Australië vinden. Hij heeft de harten van miljoenen veroverd.  Of moeten we zeggen: hij heeft bij hen de ogen geopend?

© Joke