het mystieke onderzoeken met Paul Klee
De schilder Paul Klee zei eens `Kunst beeldt de werkelijkheid niet af, maar maakt de werkelijkheid zichtbaar'. Engelen speelden een bijzondere rol in het leven van Paul Klee. Ze vergezelden hem zijn hele leven.
Paul Klee heeft meer dan 80 engelen als schilderijen of tekeningen in de verf gebracht.
Deze afbeeldingen, gemaakt door de Zwitserse schilder met waterverf, pen, olieverf of inkt, kunnen voor bijzondere momenten zorgen. Tussendoor vertel ik iets over Paul en over zijn kijk op engelen.
Als vijfjarig jongetje tekende Paulchen, zoals zijn ouders hem noemden, al een Christuskind met engelenvleugels, en in de loop van zijn aardse leven zouden er nog meer dan tachtig engelenafbeeldingen volgen, waarvan vele tussen 1938 en zijn sterfjaar 1940.
Heel grappig is onderstaande engel met een belletje....
Paul Klee gaf een van zijn schilderijen de titel 'Engel in wording, mens in wording'. Misschien kunnen we dit van alle engelen zeggen die hij tekende. Ze zijn immers altijd in beweging, wezens die nog in wording zijn en deel nemen aan de onvoltooide schepping.
Wat deze engelen zo interessant en bijzonder maakt, is dat de titels – en de afbeeldingen zelf – totaal niet overeenkomen met ons gebruikelijke beeld van engelen. Ze luiden: ; Engel in wording', 'Binnenkort uitvliegen', 'Twijfelend', 'Nog steeds lelijk', 'Een engel in crisis' en sommigen lijken vrouwelijker.......
Over het algemeen zijn het dus geen perfecte hemelse wezens, maar eerder wezens vol vertederende aardse zorgen, met zeer menselijke behoeften, zwakheden en impulsen.
Het zijn wezens op een reis. Net als wij.
Je kunt zien dat ze schepsels zijn van zowel aarde als hemel, in het proces van het verbinden van het aardse met het hemelse.
Voor Paul Klee ligt er een tussenrijk tussen de aardse wereld en de hoogste spirituele rijken. Door eigen ervaringen rijk geworden was hij ervan overtuigd dat hij daar inzicht in had, hij sprak dan ook over 'het rijk van de ongeborenen en de doden' als het rijk van dat wat kan komen en graag zou willen komen maar niet hoeft te komen. Het tussenrijk...
Juist aan hun vleugels zijn de engelen van Paul Klee te herkennen. Daarvan leren we dat Paul Klee engelen niet zag als wezens puur van licht.
Engelen worden vanoudsher al gezien als ‘boden’ (dat is de letterlijke vertaling van het Latijnse angelus of het Hebreeuwse malach) uit een spirituele of geestelijke wereld.
De horizontale lijn die door veel van Klee's tekeningen loopt, kan worden opgevat als een symbool van het voorlopige karakter van alle levensfasen. In mensentaal 3x3 fasen van 7 en in engelentaal 3x3 samen 9.
Angeloi, de engelen staan het dichtst bij de mens: als beschermengel waken zij over onze individualiteit.....
Paul Klee en zijn engelen tonen beelden uit het ’tussenrijk’ en geven tegelijk gestalte aan het menselijk spiritueel proces van omvorming.
Zo geeft Paul Klee uiting aan zijn onderzoek wat de dieptedimensie van het leven zou kunnen betekenen. Dit maakt dat Paul Klee een interessante bron is als het gaat om de onbekende werelden te leren verkennen.
Kunst is kennis. De engel openbaart zich. Hij komt uit de lijst. Het begint met wat lijnen om vervolgens een verbeeldingswereld op te roepen met een ongekende betekenis. Een proces van ‘artistic research’ waarbij het verhaal van de ander zich kan omvormen tot een eigen verhaal.
Een oerbeeld tekent zich af.
De onderdompeling in een onbekende wereld heeft een dialoog op gang gebracht met de engel. De metafoor van de engel is de de helper van de andere kant. Het mensenleven is een proces van transformatie: geboorte, inwijding en dood. De engel die verschijnt bij iedere grenservaringen, niet alleen als het gaat om leven en dood, maar in feite op elk moment waarin creatie, als kracht van transformatie, aan de orde is. De engel verschijnt als wachter, gesprekspartner en wegwijzer.
De dialoog met een kunstwerk roept een wereld op van een bode der goden. De engelen zoals Paul Klee ons laat ontmoeten zijn als een spiegelbeeld van onze onvolkomenheid, onze hoop, ons verdriet, twijfel en vooral ook onze ontwikkeling als mens in wording.
De biografie van Paul Klee (voor zover bekend is)
Paul Klee (1879-1940) was een Zwitsers-Duitse schilder, graficus en tekenaar die een belangrijke rol speelde in de ontwikkeling van de moderne kunst.
Paul Klee werd geboren op 18 december 1879 in Münchenbuchsee, een voorstad van Bern, Zwitserland. Zijn vader, Hans Klee, was muziekleraar en zijn moeder, Ida Klee, was zangeres. Klee was de tweede van twee kinderen in het gezin.
Paul Klee toonde al vroeg aanleg voor muziek en al op zevenjarige leeftijd begon hij viool te spelen. Naast zijn aanleg voor muziek had hij ook interesse in tekenen en schilderen vanuit zijn fascinatie voor kleurentheorie en de eigenschappen van licht. Hij geloofde dat muziek en kunst nauw met elkaar verbonden waren en dat de principes van harmonie en ritme op beide konden worden toegepast.
Klee's dood (in 1940) kwam op een moeilijk moment in de geschiedenis. Hij woonde sinds de jaren dertig in Zwitserland, maar zijn status als Duits staatsburger en zijn joodse afkomst maakten hem tot een doelwit van nazi-vervolging. Zijn werken waren door het naziregime bestempeld als 'gedegenereerde kunst' en veel ervan waren verwijderd uit Duitse musea en galerijen.
Inmiddels spreken we meer over Entartete Kunst, die in nazi Duitsland stond voor kunst die niet voldeed aan de eisen van het nationaalsocialistische regime. Dat ging vooral om moderne kunst, abstracte en expressionistische kunst. In het Nederlands nog vaak 'ontaarde kunst' of gedegenereerde kunst genoemd is wat de de nazi's als Arische kunst zagen. In onze tijd herleefd deze gedachte en zien we dat veel kunsten worden wegbezuinigd, net als boeken waardoor mensen niet meer lezen etc.
De beelden blijven toch, nu als poëtische groeten......
Levinas plaatst de ethische relatie met de Ander centraal in zijn filosofie. Een centraal concept in de filosofie van Levinas is de “ontmoeting met het gezicht” van de Ander.
Zo kunnen we leren dat engelen niet alleen een verticaal principe (tussen hemel en aarde) is, maar ook als het horizontale principe (tussen ik en de ander) werkzaam is. Zo wordt elke ladder een brug en elke afstand iets om te overbruggen...
verder lezen over Paul Klee
https://www.artmajeur.com/nl/magazine/5-kunstgeschiedenis/paul-klee/333112
https://rlp.rosalux.de/publikation/id/46790/er-moechte-wohl-verweilen-paul-klee-walter-benjamin-und-ihr-angelus-novus
Geen opmerkingen:
Een reactie posten