Ons taalgebruik is in hoge mate abstract: we bedienen ons van woorden en begrippen die grotendeels los staan van de werkelijkheid en daardoor hun eigen (schijn)leven leiden. Kunst maakt zichtbaar wat in onze taal verborgen blijft. Een inkijkje in het leven en werk van Frans Hals en de Leidse komiek of Pieter Cornelisz van der Morsch is door Frans Hals in de verf gezet. Hij wordt de 'nar van Leiden' genoemd.
Van der Mersch (1543 -1628) was een van de bekendste narren van Holland in die tijd. Als nar van de Leidse rederijkerskamer ‘De Witte Acoleyen’ was hij beroemd om de manier waarop hij mensen op hun plaats zette. Frans Hals liet op het schilderij Van der Mersch zien hoe hij een toeschouwer een bokking uit zijn mand aanbiedt. Een bokking is een gerookte haring. Als pierrot maakte hij dit gebaar als grap, samen met het tekstje ‘Wie begeert’. Dat betekent: wie wil er een veeg uit de pan?
Het schilderij is in het bezit van het Carnegie Museum of Art in Pittsburgh. De expositie in het Rijksmuseum loopt tot 9 juni. Ze toont ongeveer vijftig schilderijen van Frans Hals, waaronder vele in bruikleen van andere musea.
mogelijk is dit de man in zijn nar of pierrot verschijning; hij is een van de beroemdste narren uit Holland. Over de achtergrond van Pieter Cornelis is weinig bekend. Vermoedelijk groeide hij op in een kunstzinnig milieu. De grap die hij maakte had betrekking op de meest cruciale episode uit de Leidse stadsgeschiedenis, die van het Leids beleg in 1573-1574 toen Spaanse troepen de stad maandenlang in een wurggreep hielden.
Wie is Frans Hals
Frans Hals is geboren rond 1582 en overleden in 1666. In 1610 trouwde hij met Anneke Harmensdochter en sloot hij zich aan bij het schildersgilde in Haarlem. Een gilde, soort beroepsvereniging, bood een goede opleiding (van zes jaar) en na de meesterproef kon je als schilder worden toegelaten.
Het was gebruikelijke in deze tijd dat de gilden een beschermheilige hadden en vaak namen ze daarom ook de naam van een heilige aan. Schilders waren verenigd in het St. Lucasgilde, vernoemd naar de evangelist St. Lucas. Het was een bonte verzameling van huisschilders, kunstschilders en andere kwastdragenden!
Frans Hals wordt wel de meester van de lach genoemd. Hij schilderde dan ook veel lachende kinderen – zogenoemde kindertronies. In een tronie onderzochten schilders hoe ze het beste een bepaalde emotie of gezichtsuitdrukking konden weergeven. Ook wordt hij gezien als de meester van het moment. Zijn ogenschijnlijke spontane momentopnames die zingend (met luit) lachend of pratend in verschillende houdingen in de verf worden gezet zouden je buren kunnen zijn. Volgens mij is hij daarmee meer een meester van het moment. In het moment pakken wat je ziet en in de verf zetten is ware kunst.
Frans Hals is bekend om zijn speelse schildertechniek met zichtbare, levendige penseelstreken. Extravert als opmaat voor het komende impressionistische.
Met zijn herkenbare en unieke schilderstijl wist Hals zich te onderscheiden. Thérèse Schwartze (1851-1918) had zijn werk gezien toen ze in 1866 Haarlem bezocht; de verschillende houdingen van mensen waren bij beiden een terrein van onderzoek. Charley Toorop (1891-1955) vond inspiratie in zijn groepsportretten. Charley Toorop schilderde in De maaltijd der vrienden (1932-1933) de belangrijkste mensen uit haar leven: vrienden, collega’s en familieleden, samen aan tafel.
Zijn unieke manier van schilderen had ook grote invloed op andere Haarlemse kunstenaars, zoals Judith Leyster (1609-1660). Haar werk wordt soms gezien als zijn werk....
Kijk eens in de ogen van Frans Hals....voor je verder leest
Vanuit biografisch oogpunt is het leerzaam om je te verdiepen in een ander mens en zijn talent.
Symbolen geven inzicht, met name in de schilderkunst van de 17e eeuw zijn allerlei symbolen te vinden die bijvoorbeeld voor trouw, liefde of dood stonden. Ook zien we bij Frans Hals de luit; De luit was in de 17e eeuw een wijd verbreid instrument en werd bespeeld door mensen uit alle milieus.
Met het tijdsbeeld erbij krijg je nog meer verhaal. Oorlog, kou en armoede maar ook was de handel een belangrijke bron in wat ook wel de Gouden Eeuw wordt genoemd. Naast Wetenschap was de 17de eeuw ook de eeuw van de kunst.
In de Gouden Eeuw was er ook een ontwikkeling in de architectuur. Jacob van Campen b.v. is een bekende architect uit de Gouden Eeuw. Zo bouwde hij het nieuwe stadhuis van Amsterdam, wat tegenwoordig het Paleis op de Dam is.
Als we kijken naar de grote drie: Rembrandt, Vermeer en Frans Hals valt meteen op dat we wisselen in gebruik van voornaam, achternaam en de volledige naam. De grote 3 bleven oog houden voor het menselijke...
Frans Hals, zijn tijd ver vooruit is de titel van de tentoonstelling:
Het Rijksmuseum pakt dit jaar uit met Frans Hals zoals het eerder deed met de succesvolle tentoonstellingen over de Late Rembrandt (2014) en vorig jaar met Vermeer. Alle publiciteit is erop gericht Hals op hetzelfde voetstuk te hijsen als die andere twee reuzen van de 17de-eeuwse Hollandse schilderkunst. Ook de directeur van het Frans Hals Museum, Lidewij de Koekkoek, vindt dat Hals de positie verdient bij de ‘big three’.
Het zal moeten blijken of Hals dezelfde hype veroorzaakt als Vermeer. Tot nu toe staat hij echt in de schaduw van die andere twee. Maar als je bedenkt dat hij de schilderkunst al vernieuwde toen Rembrandt een kind was en Vermeer nog geboren moest worden, neemt de bewondering al danig toe.
Hals was sterk beïnvloed door de schilderkunst in Vlaanderen. Hij werd tussen 1582 en 1584 geboren in Antwerpen, maar hij vertrok daar al als kind. Met zijn ouders vertrok hij tijdens de Tachtigjarige Oorlog uit het katholieke zuiden om, net als vele anderen, een nieuw bestaan op te bouwen in het protestantse noorden: naast Amsterdam waren ook Haarlem en Leiden populaire bestemmingen.
De jonge Hals kreeg schilderles van een andere gevluchte Vlaming, Karel van Mander. En tijdens de twaalfjarige wapenstilstand in de oorlog – van 1609 tot 1621 – keerde hij terug naar Antwerpen waar hij het atelier van de grote Peter Paul Rubens bezocht. Daar was de geniale portretschilder Anthony van Dyck op dat moment in de leer. Hals leerde de Vlaamse stijl dus van alle kanten en dat is in zijn werk goed te zien.
Met die stijl heeft hij grote invloed gehad op de ontwikkeling van de schilderkunst in Holland. De Amerikaan Steven Nadler toont in zijn twee jaar geleden verschenen biografie over Hals aan dat het goed denkbaar is dat Hals tijdens een opdracht in Amsterdam enige tijd een atelier heeft gedeeld met de jonge Rembrandt. En dan zou het zomaar kunnen dat Rembrandt geïnspireerd is door die losse, vlotte schilderstijl van Hals.
Welke mensen zien we hier en wie is dat donkere jongetje in de tuin?
Hoe dan ook is het zeer waarschijnlijk dat Rembrandt werk van Hals heeft gezien. Zeker ook zijn groepsportretten van de Haarlemse en Amsterdamse schutters, de vrijwillige bewakers van de stad. In 1616 schilderde Hals voor het eerst de officieren van de Sint Jorisschutterij, heel vernieuwend losjes en beweeglijk rond een tafel gevuld met eten. Ruim twintig jaar later zou Rembrandt geschiedenis schrijven met een nog veel dynamischer schuttersstuk: De Nachtwacht.
Dat Rembrandt vandaag de dag toch meer aanspreekt komt wellicht omdat hij in zijn portretten lijkt door te dringen tot de diepste zielenroerselen van mensen. Bij Hals is het toch meer de alledaagse herkenbaarheid die zijn portretten zo goed maken: what you see is what you get. En Vermeer? Zijn personages, vaak vrouwen, zijn juist mysterieus en onbenaderbaar. Vergelijk het kwetsbare, engelachtige Meisje met de parel met zo’n pittige jonge vrouw uit het oeuvre van Hals. Je zou denken dat juist die laatste een modern publiek zou aanspreken, maar het omgekeerde lijkt het geval. Vermeer concurreert met Da Vinci’s Mona Lisa. Daar heeft Hals toch echt het nakijken.
https://sleutelstad.nl/2024/03/25/nar-van-leiden-op-tentoonstelling-frans-hals-in-rijksmuseum/ over de nar
Het geciteerde artikel vind je achter de link,
Laat je ook inspireren, bekijk ze lees en leer over de geschiedenis waar je (Nederlandse) voorouders wellicht tijdgenoten waren van deze grote drie.
© Joke
Geen opmerkingen:
Een reactie posten