Rembrandt maakte meer dan twintig schilderijen waarop hij momenten uit het verhaal afbeeldde. Wat was dat voor verhaal en waar plaatsen we dit in de geschiedenis?
Het bijbelverhaal over de reis van Tobias is eigenlijk het verhaal van ieder mensenleven. Het gaat over groei, volwassen worden, je weg vinden als mens. Over alles wat je in het leven tegenkomt. Het verhaal is te vinden in het bijbelboek Tobit, dat hoort bij de apocriefe boeken en gedeeltelijk ook bij de wijsheidsliteratuur.
Het eeuwenoude verhaal van vader Tobit en zijn zoon Tobias is doorverteld van generatie op generatie en uiteindelijk bij de apocriefe bijbelboeken terecht gekomen. Rembrandt maakte er - meer dan van enig ander bijbelverhaal – ruim veertig etsen, tekeningen en schilderijen bij. De kunsthistorica Alpers bracht zijn plastische wijze van schilderen in verband met de tastzin. Direct hiermee samenhangend is Rembrandts preoccupatie met het verschijnsel blindheid (onwetendheid)
De populariteit van het verhaal kan worden gezocht in het feit dat het zo herkenbaar is.
Het verhaal, wat leest als een sprookje gaat over de jonge Tobias die in ballingschap leeft dichtbij de stad Ninevé samen met zijn vader Tobit en zijn moeder Anna. De oude Tobit wordt een rechtvaardige genoemd, hij hield zich ook in die vreemde omgeving aan de wetten van Mozes. Zo gaat het verhaal dat hij een feestmaal liet staan om een dode volksgenoot te begraven. De wetten leren dat je onrein bent, als je een dode aanraakt en dat maakte dat Tobit buiten bleef slapen. Hij wilde zijn huisgenoten niet verontreinigen. Tijdens het buiten slapen kreeg hij vogelpoep in zijn oog en werd blind.
Hij herinnerde zich dat hij bij een oude vriend zilver geld in bewaring had gegeven. Nu hij aan de rand van armoe zat besloot hij zijn zoon Tobias erop uit te sturen en die zilvermunten weer op te halen. Op reis kreeg Tobias onverwachts een onbekende reisgenoot die zich bekend maakte als volksgenoot.
Onderweg werd Tobias in een rivier bijna opgeslokt door het riviermonster. Zijn reisgezel zei hem echter hoe hij het dier onschadelijk kon maken. Bovendien raadde hij hem aan de ingewanden te bewaren, want die hadden wonderbare en geneeskrachtige werking.
Na een lange reis en logeerpartijen bij verre familieleden kwamen ze bij een familielid die een dochter had die in grote moeilijkheden was geraakt. Ze was al zes keer getrouwd, maar steeds als ze wakker werd na de eerste huwelijksnacht vond ze haar geliefde naast zich in bed als een gestorvene.
Het verhaal vertelt dat de jonge Tobias bij de eerste oogopslag meteen verliefd op haar is geworden. Toen hij hoorde hoe het de andere echtgenoten was vergaat, sloeg de schrik hem om het hart. Zelfs haar naaste omgeving verdacht haar ervan, dat zij het boze oog aantrok.
Alleen het feit, dat zij enig kind was en haar vader niet nog meer verdriet wilde aandoen, weerhield haar ervan zichzelf van het leven te beroven. In haar nood richtte zij aan het venster haar smeekbede tot God. De aartsengel Raphael instrueerde Tobias toen dat hij met Sara moest trouwen, hoewel het onnodig te zeggen is dat Tobias een beetje aarzelend was gezien de geschiedenis van alle eerdere vrijers. Maar de engel des Heren zei hem dat hij zich geen zorgen hoefde te maken, maar dat hij moest doen wat hem werd opgedragen, het hart van de vis boven het vuur plaatsen en dat de rook die opstijgt de duivel zou doden en de vrede van het gezin zou terugbrengen, wat allemaal gebeurde zoals voorspeld. Deze zuivering had succes, beiden bleven na de eerste huwelijksnacht in leven.
Later trouwden Tobias en Sara en brachten ze wat tijd door met Sara's familie voordat ze terug naar huis reisden om zijn ouders te ontmoeten.
0-0
Het lukt me niet op basis van bovenstaande verkorte versie van het verhaal de werken van Rembrandt op de goede plek te plaatsen. Het zijn er zoveel...onderstaande is prachtig. Het tastende zoeken, het spinnewiel en het hondstrouwe hondje wat hem de juiste richting in duwt....
Tobias, het enige kind van een blinde heilige man genaamd Tobit en zijn vrouw Anna, van wie Joden uit Nineve rond 700 v.Chr. waren, werd voor een boodschap naar een ver land gestuurd om een schuld te innen.
Met een geschreven memorandum (Ricordo), een kleine rol in Tobias' hand misschien de details. Toen Tobias aan zijn reis begon, werd hij opgewacht door een engel Raphael, vermomd als een man genaamd Azarias. Tobias, samen met de engel, evenals Tobias' hond koersten op hun reis.
Zijn ouders hadden zo lang moeten wachten dat ze de hoop allang hadden opgegeven hem nog ooit levend terug te zien. Maar toen Tobias met zijn vrouw en zijn reisgezel bijna thuis waren, rende zijn hondje vooruit en sprong kwispelstaartend tegen de oude man en de oude vrouw op.
Nu gaf de reisgezel aan Tobias de raad met de overgebleven visingewanden de ogen van zijn vader in te smeren. Dat deed hij en na enig wrijven vielen bij de oude Tobit de schellen van de ogen. Op dat moment maakte de reisgenoot zich bekend. De aartsengel Rafaël verdween uit het gezicht op het moment dat hij zich bekend maakte.
Eugen Drewermann spreekt over het noodzakelijke ‘vertrouwen in de waarheid, die verwoord wordt in de naam van de engel Rafa-el, God heelt....
Het boek Tobit is genoemd naar de hoofdpersoon van het verhaal: Tobit, zoon van Tobiël en vader van Tobias. De naam Tobit betekent in het Hebreeuws ‘mijn goede’.
In het leven van Rembrandt staat blindheid voor onwetendheid..... Tijdens de tweede helft van zijn leven schildert Rembrandt het meest luisterende mensen.
Het Bijbelboek Tobit behoort tot de zogenaamde deuterocanonieke of apocriefe geschriften. Tobit is van de stam Naftali en woonde vroeger in Galilea. Tobit werd honderdtwee jaar oud en na zijn dood keerden Tobias en Sara, samen met hun zeven zonen, terug naar de plaats van Sara's ouders.
Op https://www.kunstblikken.com/post/rembrandt-en-het-boek-tobias vind je hetzelfde verhaal, maar dan vanuit de Statenvertaling; de afbeeldingen zijn ook daar allemaal van Rembrandt.
-0- -0-
Het verhaal van Tobias en zijn reis met de engel was een veelvoorkomend onderwerp in het late 15e-eeuwse Florence. Hemelreizen waren in die tijd favoriete verhalen over inwijding.....
Tobias en de engel, geschilderd rond 1470-1475, is een altaarschilderij en een opmerkelijk meesterwerk, geaccrediteerd in het atelier van de Italiaanse renaissanceschilder Andrea del Verrocchio, met opmerkelijke toeschrijvingen die relevant zijn voor het werk van Leonardo da Vinci een lid van het atelier van Verrocchio in die periode, wat betekent dat dit misschien het eerste nog bestaande voorbeeld is van een schilderij met inbreng van Leonardo da Vinci.
meer over Rembrandt en Tobith en zijn vrouw: https://fluisteralsjeblieft.nl/2018/12/10/mediteren-bewustzijnsziel-rembrandt/
© Joke
Geen opmerkingen:
Een reactie posten