Het eeuwig vrouwelijke

Een ets van Rembrandt uit het jaar 1652 is bij zeer velen erg geliefd. Het roept iets raadselachtigs op, deze ets met droge naald en burijn op papier. Een mysterie. 

Het toont een oudere geleerde in zijn studeerkamer, gebiologeerd door de verschijning van een vlammende lichtschijf met een reeks letters. 

Het werk wordt steevast verbonden met Faust. Faust is het belangrijkste werk van J.W. Goethe die leefde van  (1749–1832). Dit was een bewerking van de 16e-eeuwse Faustlegende. 

Het werk Faust bestaat uit twee delen. Het eerste is een zeer vrije toneelbewerking van de middeleeuwse legende over de geleerde die zijn ziel aan de duivel verkoopt voor jeugd en succes. In het tweede deel brengt Goethe de wederwaardigheden op het toneel van de met vallen en opstaan naar het goede strevende mens, die uiteindelijk het eeuwige deelachtig wordt. Het beroemde slotgedicht is bron van veel speculaties over wat nu das Ewig Weibliche is. Dit zijn de laatste regels:

Alles Vergängliche
ist nur ein Gleichnis;
das Unzulängliche,
hier wird’s Ereignis;
das Unbeschreibliche,
hier ist es getan;
das Ewig-Weibliche
zieht uns hinan

De ets van Rembrandt laat zien dat hij bekend was met Faust. Rembrandt is geboren in Leiden op 15 juli in het jaar 1606 en overleden in Amsterdam op 4 oktober 1669. Rembrandt leefde eerder dan Goethe, het kan dus alleen maar over Faust gaan wat hen bindt als de titel van de ets klopt. 

De letters die Rembrandt in het licht laat oplichten zijn ontcijferbaar. Het is even raadselachtig als het drama wat Goethe bewerkt heeft en je misschien het beste kan bezien als een allegorie van de evolutionaire weg van de mensheid. Vanaf het oeroude begin van mens zoekt de mensheid om leiding op het kosmische pad. Een weg van bewustwording die zichzelf ontvouwd door levens heen. 

Het thema zien we ook terug in de oude mythologie, vooral die van Egypte en Griekenland in de wel bekende legenden van Isis en Osiris. Maar ook in het verhaal van Orpheus en Eurydice van de Eleusische Mysteriën het herfstverhaal wat begon in de lente met Demeter, de moeder van de aarde, die op zoek gaat naar haar dochter Persephone en haar vindt in het rijk van Hades. De gelaagdheid waar ook Dante over schrijft in de Divina Commedia. Ook Dante wordt gezien als een groot schrijver van de Europese cultuur. Zo hebben we Rembrandt, Goethe en nu ook Dante die elkaar ontmoeten in de ets van Rembrandt. Dante is geboren in 1265 in Florence. De 'Divina Commedia' ofwel De Goddelijke Komedie behandelt een denkbeeldige tocht door Hel, Vagevuur en Hemel. Eveneens een allegorie van de reis die een menselijke geest gaat om gelouterd, gezuiverd de weg kan vinden naar hogere kennis of wijsheid. 

Wat is dan het eeuwig vrouwelijke en hoe plaatsen we het licht hier dan bij?

Al mijmerende over deze vragen herinnerde ik me opeens het indrukwekkende sprookje van Goethe. Van de groene slang en de schone lelie' - Net als veel sprookjes laat ook dit sprookje laat zich lezen als een inwijdingsweg, een weg naar geestelijke groei. 

In het sprookje van Goethe wordt de vraag gesteld: 

 'Wat is heerlijker dan het goud?' vroeg de koning. 'Het licht,' antwoordde de slang. 'Wat is verkwikkender dan het licht?

 Het antwoord wat volgt is – Het gesprek.’

Deze woorden uit het Sprookje van Goethe zijn voor mij verbonden met de letters in de ets van Rembrandt of de symbolieken in de Goddelijke Komedie van Dante etc. 

Er gaat een levensvernieuwende (transformerende) werking uit van een werkelijk gesprek. 

Er licht dan iets op wat je mag verbinden met het eeuwig vrouwelijke -  dit komt enkel en alleen waar werkelijke verbinding tot stand is gebracht. Het inspireert..... 

Wat is inspiratie? De betekenis van het woord ‘inspiratie’ komt van het Latijnse woord ‘in spirare’. Letterlijk betekent dit  ‘inademen’ of ‘inblazen’.

In de Van Dale staat de bij betekenis van het woord inspiratie ‘bezieling’. In inspiratie is ook het woord ‘spiritus’ te herkennen. Spiritus wordt vertaald als geest of ziel.Bij de oude klassieke Griekse filosofen werd inspiratie beschouwd als iets van goddelijke aard.

In de symbolieken wordt duisternis als onwetendheid gezien, het kwaad als iets raadselachtigs; wie zich wil verbinden met 'lichter leven' zoekt het gesprek - Licht van bewustzijn -