Pagina's

09-06-2023

Sophia in Oost en in West

De beeldtraditie over Sophia, Maria of de Moeder Gods is verschillend. Afbeeldingen op ikonen of een moeder met kind op of in haar schoot geven een beeld van afstand en nabijheid die in de kunst weerspiegeld wordt. 

De armen opheffen naar het hogere is meer afkomstig uit het oude Egypte en in het westen is Maria als een brug of bemiddelaar; waar staat de Zetel der Wijsheid? De Sedes Sapientiae waar haar schoot zijn troon is? 

Maria Magdalena en Sophia 

Er is een groot verschil tussen de westerse en de oosterse kerken, maar ook tussen het vroege en het latere christendom. In de oosterse kerken is Maria Magdalena altijd in ere gehouden; zij prijkt ook op veel van de daar zo geliefde iconen.  In de westerse kerk daarentegen werd zij op den duur alleen geprezen vanwege haar boetvaardigheid als zondares.

De vermenging van verschillende figuren in de persoon van Maria Magdalena heeft in de oosterse traditie niet plaats gevonden. Daar bleef zij de enkele figuur, die ze in de Bijbel is: getuige van
de opstanding. Ze wordt niet als ‘boetelinge’ gevierd, maar als de mirre-dragende vrouw.
Niet de vrouw die de voeten van Jezus zalfde, maar zij die samen met anderen het dode lichaam van haar meester ging zalven. Dit duidt bepaald niet op een figurantenrol.

Een aantal kerkvaders uit de oosterse traditie tekent haar dan ook nadrukkelijk als discipel en apostel. Maria Magdalena, de apostel-gelijke. In onderstaand schilderij van een onbekende meester uit de eerste helft van de zestiende eeuw zien we haar met attribuut (kruik) met schelp op haar mouwen, met isisknoop onder haar borsten, met halsketting (medaillon) en blad muziek naast het boek wat zij aan het schrijven is. Zij is gekleed in rood en in zwart er komt licht door de blauw/groene ramen.





Ook in de Byzantijnse traditie zijn vele legenden ontstaan.

Zo wordt er verteld dat Maria Magdalena tijdens een maaltijd met keizer Tiberius Caesar sprak over het sterven en de opstanding van Christus. Spottend reageerde Caesar dat het ei in haar hand nog eerder rood zou kleuren dan dat een mens zou kunnen opstaan uit de dood. Onmiddellijk werd het ei rood. Dit zou het begin zijn van de traditie met Pasen eieren te kleuren. Mensen hebben nu eenmaal behoefte aan tot de verbeelding sprekende verhalen naast de formele leer, die door het kerkelijk gezag
verkondigd wordt.

Op de Byzantijnse icoon 'Maria Magdalena met albasten kruik en ei' zien we inderdaad een ei, maar op onderstaande ikoon eveneens. Ikonen hebben een fascinerende beeldtaal die zijn oorsprong vindt in een oude, ceremoniële cultuur. Sommige voorstellingen zijn voor ons nagenoeg onbegrijpelijk geworden. Toch raken steeds meer mensen gefascineerd dor de verstilde schoonheid van ikonen.




Karin Braamhorst  in haar boekwerk over ikonen (zie boven)  verteld dat een paasei een met name op Kreta een zeer geliefd geschenk is en met name  tijdens de godsdienstoefening op paasochtend samen gaat met de uitroep: ‘Christus is waarlijk opgestaan, Hij is waarlijk opgestaan’ waarbij tegelijk de paas-kus wordt uitgewisseld. Een kus is iets in de ander in beweging brengen, je geeft de levensenergie door oftewel Jezus geeft Maria de Geest. Er ontwaakt op dat moment een nieuwe gevoeligheid in Maria Magdalena.

Haar rol bij de opstanding wordt in spirituele geschriften is de rol van representante. Representante van de oorspronkelijke leer van de meester. De gezellin van Jezus.

'Vrede zij met jullie' is een groet die bekend was bij de Essenen en Maria wijst ons waar je deze vrede zoeken mag. In jezelf. In je goddelijke kern.

Dat geheim was dus wat 'de keizer' niet geloofde, maar....zoals het leven verborgen ligt in een ei.....is de liefde de grootste kracht. Liefde is eeuwig...alleen zij....

Behalve in het zwart van de zwarte Madonna, werd Maria Magdalena ook afgebeeld in een rood gewaad, een rode mantel. Een verwijzing naar het ooit zo vereerde beeld van de ‘scharlakenrode vrouwen’ - de hierodulai - werd helaas (via het middeleeuwse Frans) getransformeerd tot ‘hoeren’.

In haar boek When God Was A Woman vertelt Merlin Stone ons dat het Hebreeuwse woord zonah zowel prostituee als profetes betekent. Barbara Walker, in haar Dictionary of Woman's Myths and Secrets, wijst erop dat het Hebreeuwse woord hor een grot, put of donker gat betekent. Het Spaanse woord voor hoer, puta, is afgeleid van het Latijnse woord voor een put, maar de Latijnse term voor graf, letterlijk 'een gat in de aarde', is puticuli, wat de baarmoeder van wedergeboorte betekent. De buik is dus de plek waar wij haar kunnen vinden.....


                                                              mother of the world..... 


Het is ‘in the air’: Sophia wordt wedergeboren! 

Zij was er al vanaf het begin van de Schepping, maar de mensen zijn haar in de loop der eeuwen vergeten. Nu kunnen we haar weer in volle glorie ontmoeten! Zo wordt de grote godin de laatste jaren ook weer zichtbaar in Maria Magdalena.

Sophia als vrouwelijke wederhelft van de kosmische Christus vormt samen de hoogste Wijsheid en de diepste Liefde. Op aarde incarneren zij in de mensen Jezus en Maria. Sophia en Christus zijn dus de mannelijke en de vrouwelijke pool van dezelfde goddelijke energie. Ze vormen een energetische eenheid. In het evangelie volgens Filippus lezen we in logion 46:

Sophia die ze 'de onvruchtbare wijsheid' noemen
is de moeder van de engelen
en de metgezellin van de Heer;
als zodanig heet ze Maria Magdalena.

De gnostici kenden het geheim van het Heilig Huwelijk, de Hieros Gamos. Zij wisten dat het mannelijke en het vrouwelijke in volkomen harmonie en liefde samen moeten gaan en samen moeten werken. Dat gold voor hen op drie niveau's: allereerst in de mens-zelf, als de vrouwelijke en mannelijke krachten in de eigen ziel.

Dan in de liefdesrelatie tussen man en vrouw en tenslotte - of wellicht als eerste - in de wereld van de geest of de wereld van de kosmische energieën. Vroeger voelden de mensen dit aan en noemde het God en Godin, wij spreken tegenwoordig liever over Yin en Yang. Daardoor is ook de Ark des Verbonds spoorloos verdwenen.

Zelfs de geliefde beschermgodin van Frankrijk, Notre Dame de Lumière (‘Onze Vrouwe van het licht’) vindt haar oorsprong in de universele moeder en ook zij is in brand ten onder gegaan.... 


Bij de feestelijkheden in Goes (2022 en 2023)  rondom de grote of Maria Magdalenakerk van Goes ontving van haar Zweedse zustergemeente de Maria Magdalena kyrka te Stockholm een mooie reproductie van een icoon van de ‘Heliga Maria Magdalena’.


© Joke

Geen opmerkingen: